کد مطلب:28912 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:107
عبد الرحمان بن ملجم از قبیله بنی مراد، كشتن علی علیه السلام را به عهده گرفت. بُرَك بن عبد اللَّه از قبیله بنی تمیم، كشتن معاویه را، و عمرو بن بكر از همین قبیله كشتن عمرو بن عاص را. آنها تصمیم گرفتند در یكی از شب های ماه رمضان كه هر سه نفر ناچار از آمدن به مسجد هستند، و بنا بر مشهور نزد ما در شب نوزدهم ماه، آنان را ترور كنند. بُرَك كه مأمور كشتن عمرو عاص بود، دیگری را كه آن شب به نماز رفته بود كشت، عبد اللَّه، معاویه را زخمی كرد؛ امّا ابن ملجم با تحریك زن زیبایی به نام قطام و با همكاری وردان بن مجاله و شبیب بن بجره، نیّت پلید خود را عملی ساخت و امام علی علیه السلام را به قتل رساند. آنچه ذكر شد، می توان گفت تقریباً مورد اتّفاق همه مورّخان اسلامی است؛ اما آیا به راستی داستانْ چنین بوده است و یا حقیقت، چیزی دیگر است؟ آیا همان طور كه در متون تاریخی آمده است، خوارجْ طراح اصلی ترور امام علیه السلام بوده اند و معاویه هیچ نقشی در آن نداشته است؟ آیا داستانسرایی هایی كه در ارتباط با نقش قطام در ترور امام شده است، صحت دارد؟ و یا آن كه طراح اصلی ترور امام علیه السلام معاویه بوده و همه آنچه در تاریخ درباره عاملان ترور امام علیه السلام آمده، ساختگی است و برای تبرئه كردن معاویه از قتل آن حضرت، جعل شده است؟ برخی از تاریخ نویسان معاصر، طرفدار فرضیه اخیر هستند و اصولاً دخالت خوارج را در قتل امام علیه السلام انكار می كنند. دكتر سیّد جعفر شهیدی، ضمن اشاره به این نظریه می نویسد: من نمی خواهم همانند تاریخ نویس معاصر اباضی، شیخ سلیمان یوسف بن داوود بگویم خوارج، یاران علی علیه السلام بودند و در كشتن او شركت نداشتند و قبیله بنی مراد - كه ابن ملجم از آنان بود - در شمار خوارج نیست و داستان پسر ملجم و آن دو تن دیگر، برساخته قصه پردازان معاویه است تا حقیقت را بر مردم نهان سازند. بر چند جای كتاب او، هم در حضور وی در الجزیره خُرده گرفتم و هم در نامه به وی نوشتم؛ امّا اگر كسی بگوید توطئه شهادت علی علیه السلام چنان كه بر زبان ها افتاده است نیست، گفته اش را چندان دور از حقیقت نمی دانم.[1]. و نیز پس از نقد برخی از متونی كه در شرح نقش قُطام در توطئه ترور آن حضرت است، می نویسد: مجموع این تناقض ها ساختگی بودن اصل داستان را تأیید می كند. گویا داستان قطام را ساخته و به كار آن سه تن پیوند داده اند تا بیشتر در ذهن ها جای گیرد.[2]. به نظر می رسد برای آن كه پژوهشگر در ریشه یابی جریان توطئه ترور امام علیه السلام و شناسایی عوامل آن به حقیقتْ نزدیك شود، باید نقش هر یك از خوارج، معاویه و قطام را در قتل امام علیه السلام به طور جداگانه مورد بررسی قرار دهد:
همان گونه كه در متون تاریخی ملاحظه شد، بر اساس گزارش مورّخان شیعه و اهل سنّت، امام علی علیه السلام با توطئه شماری از بقایای خوارج به شهادت رسید. حاصل گزارش های مورّخان نخستین در این باره این است كه پس از پایان یافتن جنگ نهروان، جمعی از خوارج در مكّه گرد آمدند و ضمن سوگواری بر كشته های خود، در باره چگونگی انتقامجویی در این ماجرا و چاره جویی برای حلّ مشكلات جاری جهان اسلام با یكدیگر مشورت كردند و در نهایت به این جمع بندی رسیدند كه همه فتنه ها به سه تن باز می گردد: علی علیه السلام، معاویه و عمرو بن عاص، و تا اینان زنده اند، نا به سامانی های امّت اسلام، تداوم خواهد یافت. سه تن از آن جمع، كشتن آنان را به عهده گرفتند.